ضرورت ترویج آبیاری‌های نوین در کشاورزی با توجه به کم‌بارشی امسال
« نانو» تحولی نو در راستای کنترل آبیاری محصولات کشاورزی
ع صادقی
میزان بارش‌ها از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهر ۱۴۰۲) تا ۱۵ دی‌ماه نسبت به دوره بلندمدت ۴۰ درصد کاهش داشته، اما میزان خروجی آب از سدها ۲۱ درصد افزایش یافته است که همین امر و منفی شدن آب ورودی به سدها سبب کاهش حجم آب ۱۳ سد مهم و بزرگ کشور شده است.
آمار میزان بارش‌های امسال
میزان بارش‌ها از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهر ۱۴۰۲) تا پانزدهم دی به ۴۷ میلیمتر رسید که در مقایسه با دوره بلندمدت ۵۵ ساله که ۷۸.۲ میلیمتر بارش داشته‌ایم، ۴۰ درصد کاهش یافته است. همین کاهش وضعیت سدها را نگران‌کننده کرده و در عین حال میزان خروجی آب از سدها نیز ۲۱ درصد افزایش یافته است.
کاهش بارش‌ها از یک‌طرف و افزایش مصرف از طرف دیگر وضعیت ۱۳ سد کشور را با کاهش شدید حجم آب مواجه کرده است.
بر اساس تازه‌ترین گزارش دفتر اطلاعات و داده‌های آب شرکت مدیریت منابع آب ایران، سد رودبال داراب در استان فارس با داشتن یک میلیون مترمکعب موجودی آب از ابتدای سال آبی جاری تا نهم دی‌ماه با کاهش ۸۷ درصدی نسبت به مدت مشابه پارسال رو‌به‌رو شده و میزان پرشدگی فعلی این سد هم یک درصد است.
چاه نیمه‌های سیستان و بلوچستان از ابتدای سال آبی جاری تا نهم دی‌ماه ۳۷ میلیون مترمکعب موجودی آب دارند که در مقایسه با مدت مشابه پارسال ۷۳ درصد کاهش دارد. میزان پرشدگی چاه نیمه‌ها به ۳ درصد کاهش یافته است.
با توجه به وضعیت خشکسالی در مناطق مختلف کشور که شاهد کاهش بارندگی‌ها در فصل سرد زمستان کنونی هستیم به سراغ افرادی رفتیم که توانسته‌اند با عزم و اراده قوی و فکری نو تحول شگفتی را در زمینه کاهش آبیاری محصولات کشاورزی و باغبانی کشور را با بهره‌وری چند برابر بیشتر به ارمغان بیاورند که در این گزارش با ابتکار و روش جدید آنها آشنا خواهیم شد.
کشاورزی نوین با تکنولوژی نانو
از فناوری و تکنولوژی کشاورزی نانو به عنوان روشی برای کنترل آبیاری و بهره‌وری محصولات کشاورزی نام برده می‌شود.
علیرضا سوهانی از مدیران عامل شرکت دانش‌بنیان فعال در حوزه محصولات صنعت نوین کشاورزی در گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «همان‌طور که می‌دانید ايران کشوری دارای اقلیم کم‌آب و خشک است. بر همین اساس و با توجه به این که کل آب مصرفی در کشور حدود 86/5 ميليارد متر مکعب در سال می‌باشد، جالب است بدانید که حدود 80 ميليارد متر مکعب از این مقدار آب در بخش کشاورزی مصرف مي شود که از اين مقدار 65 درصد آن به علت شيوه‌هاي غلط و روش‌هاي ناکارآمد سنتی آبياری به کل هدر می‌رود.»
وی ادامه می‌دهد: «خشکسالی و فجايع زيست محيطي به دنبال آن پیامد هدررفت بي‌رحمانه آب است و برای مقابله با اين مسائل و مشکلات، به‌کارگيري شيوه‌هاي نوين آبياري یکی از ضروری‌ترین اقدامات است. شرکت ما با استفاده از کاربرد هیدورژل‌های جذب‌کننده توانسته یکی از جدیدترین شیوه‌های آبیاری محصولات کشاورزی را تولیدکند و مورد استفاده قرار دهد. چرا که کاربرد هيدروژل‌های فوق جاذب یکی از جديدترين شيوه‌هاي آبياری نوین برای مناطق خشک و کم‌آب اقلیم کشور بوده که به کمک آن می‌توان تا 50 درصد اتلاف آب آبياری و در نتيجه مصرف آب را کاهش داد.»
مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان اضافه می‌کند: «تکنیک فوق جاذب‌ها ابتدا در اواخر دهه 1960 در برخی کشورهای اروپایی توليد شده و به عنوان یک عامل مؤثر در جلوگیری از هدررفت آب در بازارهای اروپایی عرضه شدند، کاربرد مهم اين محصولات ابتدا در کشاورزی و باغبانی بود که به عنوان هيدروژل براي نگهداری رطوبت خاک در مراحل رشد گياهان به کار برده مي‌شد اما با مرور زمان بر دامنه مصرف فوق جاذب‌ها در توليد محصولات ديگر نيز اضافه شد و در اين مسير صنايع بهداشتی بيشتر از ساير بخش‌ها از ويژگي‌ها و خواص پليمرهای فوق جاذب بهره‌مند گردیده‌اند، به طوری که در سال 1982 ژاپن توانست در عرضه پوشک نوزادان و اطفال تحولی جالب پديد آورد و پوشک فوق جاذب را به بازار عرضه نمايد.»
سوهانی می‌گوید: «خوشبختانه متخصصین شرکت دانش‌بنیان ما نیز توانسته‌اند با استفاده از مواد مرغوب به ساخت پلیمرهای باکیفیت و قابل رقابت با نمونه‌های خارجی دست پیدا کنند و ۷۰ درصد مشکل آبیاری بسیاری از محصولات کشاورزی از جمله گندم، جو و محصولات باغبانی پر آب ده در مناطق کویری از جمله اصفهان، سمنان، قم، بیرجند و کرمان را برطرف کنند.»
وی تصریح می‌کند: «پليمرهاي فوق جاذب آب این توانایی را دارند که مقادير زيادی آب و محلول آبی را جذب کرده و متورم شوند، اين مخازن ذخيره‌ای کوچک وقتی که در داخل خاک قرار می‌گيرند، آب حاصل از بارندگي و آبياری را به خود جذب نموده و از فرونشست زمین آن جلوگيری می‌نمايند، پس از عمل جذب و در اثر خشک شدن محيط، آب داخل پليمر به‌تدريج تخليه می‌گردد و بدين‌ترتيب خاک به مدت طولانی و بدون نياز به آبياری مجدد مرطوب می‌ماند و این امر برای بسیاری از استان‌هایی که به دلیل خشکسالی استعداد فرونشست زمین بالایی دارند مانند اصفهان بسیار مفید است.»
قابلیت‌های نانو در کشاورزی
نگاهی به قابلیت‌های مهم نانو به عنوان محصول منحصر به فرد برای توسعه صنعت کشاورزی این ضرورت را ایجاد می‌کند که برای توسعه آن در کل کشور تلاش کنیم.
محمد اسلامی‌فر، دبیر اجرائی این پروژه در ادامه خاطرنشان می‌کند: «این محصول منحصربه‌فرد (نانو) جهت استفاده در کشاورزی، باغبانی، جنگلکاری، جلوگیری از فرسایش خاک (در زمین‌های بیابانی) و تقریبا هر جایی که مربوط به محیط زیست بوده و نیاز به نگهداشت آب می‌باشد قابل استفاده و مؤثر است این فوق جاذب به دلیل ماهیت غیرسمی آن، به عنوان یک حافظ خوب محیط زیست شناخته می‌شود.»
وی ادامه می‌دهد: «این محصول در رفع برخی از مشکلات کشاورزی از جمله مدیریت آبیاری با استفاده از ژل فوق آب نانو و با توجه به قدرت جذب بالایی که دارد پس از آبیاری یا بارندگی‌ها آب را جذب کرده و به تدریج بر حسب نیاز ریشه در اختیار گیاه قرار می‌دهند و با این کار دوره آبیاری را بین 50 تا 60 درصد کاهش می‌دهد.»
دبیر این پروژه شرکت دانش‌بنیان می‌گوید: «قابلیت بعدی این محصولات مربوط به فشردگی خاک است که یکی از مشکلات مهم در کشاورزی است که می‌تواند سبب بروز کاهش شدید محصولاتی ازجمله گندم گردد و در صورتی که بخواهیم آن را برطرف سازیم باید هزینه‌های سنگینی را متحمل شویم، در صورتی استفاده از ژل فوق آب این محصول نانویی با توجه به انبساط و انقباضی که در اثر جذب و دفع آب به دست می‌آورند سبب جلوگیری از فشردگی خاک می‌شوند.» اسلامی‌فر در ادامه قابلیت‌های این محصول مهم تصریح می‌کند: «یکی از عمده مشکلات بخش کشاورزی ما مبحث تغذیه نباتات می‌باشد که با توجه به اینکه هزینه‌های خرید و حمل‌ونقل کودها و همچنین هزینه‌های کارگری در شرایط فعلی بسیار سنگین است محصول تولیدی ما توانایی جذب عناصر غذایی را داشته و به‌تدریج در اختیار گیاه قرار می‌دهند، این ویژگی علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف کود و در نتیجه کاهش هزینه‌ها سبب می‌شود کود در منطقه مؤثر ریشه قرار گیرد و باعث افزایش راندمان محصول گردد و به علاوه از شسته شدن کودهای شیمیایی و آلودگی آب‌های زیرزمینی نیز جلوگیری می‌کند و باروری محصول را به ۲ برابر سال‌های گذشته برساند.»
وی تاکید می‌کند: «محصول تولیدی شرکت دانش‌بنیان ما با جذب سریع آب باعث کاهش تبخیر آن شده و همچنین با توجه به افزایش نفوذپذیری خاک از ایجاد روان آب‌ها به شکل مؤثری می‌کاهد و همچنین با وجود مشکلات زمین‌هایی که شیب تند دارند و در نگهداری آن درون خودشان دچار مشکل‌اند و کشت آنها به درستی شکل نمی‌گیرد محصول تولیدی ما با توجه به نگهداری آب در منطقه مؤثر ریشه باعث می‌شود تا حتی در زمین‌های شیب‌دار نیز اقدام به کشت گیاهان سریع و بدون دغدغه انجام شود و این موضوع برای استان‌های در اقلیم کوهستانی مانند شهرکرد، یاسوج، کردستان و کرمانشاه بسیار مفید است.»
دبیر پروژه این شرکت دانش‌بنیان می‌گوید: «فرسایش بادی و آبی سالانه میلیون‌ها تن خاک حاصلخیز را از مزارع کشور جابه‌جا کرده و خسارت شدید را بر اقتصاد کشاورزی کشور وارد می‌کند، در حالی که استفاده از این روش جدید نانو با وجود داشتن رطوبت دائمی از فرسایش بادی جلوگیری کرده و با افزایش نفوذپذیری خاک نسبت به آب از ایجاد روان‌آب‌ها و فرسایش آبی نیز جلوگیری به عمل می‌آورد و سبب افزایش بازدهی اقتصادی در صنعت کشاورزی می‌گردد.»
از اشتغالزایی تا صادرات و نگاه به آینده
محمد سوهانی، مسئول فروش خارجی این شرکت دانش‌بنیان تصریح می‌کند: «خوشبختانه با توجه به استقبال خوبی که از محصول تولیدی شرکت ما شده توانستیم با بهره‌وری از بهترین مواد اولیه متناسب با استانداردهای جهانی و تولید محصولی با کیفیت نقش مؤثری در جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی از کشورهای خاورمیانه و حتی اروپا داشته باشیم.»
وی ادامه می‌دهد: «در حال حاضر بسیاری از کشورها مثل عراق، کویت، قطر، امارات، آلمان و به تازگی عربستان خواهان محصول تولیدی شرکت ما هستند و قرار است سرمایه‌گذاری‌های بسیار خوبی را در این زمینه انجام دهند که بالطبع درآمدزایی ارزی قابل توجهی برای اقتصاد کشور در پی خواهد داشت.»
مسئول فروش خارجی این شرکت دانش‌بنیان اضافه می‌کند: در سال جاری با کمک‌هایی از سوی دولت و برخی سازمان‌ها ازجمله جهاد کشاورزی و منابع طبیعی توانستیم زمینه اشتغال بیش از ۲ هزار نفر را به طور مستقیم و غیرمستقیم فراهم کنیم و اگر نگاه ویژه‌ای به محصول ما شود قطعا در رفع حداقل ۷۰ درصد مشکل کشاورزی و خشکسالی چندساله فائق خواهیم آمد.